23 393 Wiadomości w 5 763 wątkach, - wysłana przez 105 użytkowników - Najnowszy użytkownik: michal_sekula_

JELCZ 272 MEX "OGÓREK"


Historia modelu i dane techniczne

          W 1958 r. fabryka w Jelczu zakupiła licencję na produkcję autobusu Škoda 706 RTO MTZ z nadwoziem firmy Karosa. Był to wówczas nowy model, następca produkowanej od 1947 r. Škody 706 RO. Zakup licencji przyczynił się do połączenia Zakładów Budowy Nadwozi Samochodowych z Zakładami Napraw Samochodów w Jelczu, w wyniku czego utworzono Jelczańskie Zakłady Samochodowe.
          Początkowo produkowano tylko wersję autokarową autobusu, którą oznaczono jako Jelcz 043. Wozy te trafiały do przedsiębiorstw PKS. Dopiero w 1963 r. zdecydowano się na zaprojektowanie wersji miejskiej pojazdu, która miała zdominować tabor przedsiębiorstw komunikacji miejskiej w Polsce i zastąpić wysłużone, coraz bardziej przestarzałe konstrukcyjnie SAN-y. Wersji miejskiej licencyjnego autobusu nadano symbol 272 MEX.
          Pojazd okazał się być dość wytrzymałą konstrukcją, opartą na podwoziu zaadaptowanym z samochodu ciężarowego. Spore obciążenia, wynikające z dużego ruchu pasażerskiego w tym okresie, musiała wytrzymywać także całkiem solidna rama nośna i wysokoprężny 6-cylindrowy silnik o mocy 160 KM, umieszczony nad przednią osią pod widoczną ze środka pojazdu charakterystyczną kopułą. Napęd przenoszony był na tylną oś za pomocą wału. Autobus mógł przewieźć 83 pasażerów w tym 28 na miejscach siedzących. Standardowo wyposażany był w dwie pary dwuskrzydłowych drzwi zlokalizowane w środkowej i tylnej części pojazdu.
          W niektórych pojazdach, przeznaczonych do eksploatacji w górskich warunkach, montowano mocniejsze silniki SW 680/55 produkowane w WSK Mielec na licencji angielskiej firmy Leyland, 6-cylindrowe o mocy 200 KM i pojemności 11 100 ccm. Dołączono do tego skrzynię biegów S6-90 na licencji niemieckiej firmy ZF. Zestaw ten był wybitnie licencyjny, jako że nawet most napędowy produkowano na licencji węgierskiej Raby. W nowosądeckim MPK były dwa takie autobusy (numery taborowe: #27 i #32). Pojazdy te wyróżniały się bardzo dobrym przyspieszeniem i świetnymi osiągami.
          Generalnie Jelcz 272 MEX był dość prostą w produkcji i obsłudze konstrukcją. W pamięci starszego pokolenia zapisał się jako filar taboru komunikacji miejskiej w Polsce lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. Popularnie zwany był "ogórkiem" ze względu na charakterystyczny obły kształt nadwozia. Jego historia zakończyła się w 1977 r., kiedy to z taśmy zjechał ostatni egzemplarz Jelcza 272 MEX. W tym czasie na fabrycznym placu stały już pierwsze Jelcze Berliety PR100, tym razem na licencji francuskiej. Właśnie uruchomienie produkcji tego modelu przyspieszyło decyzję o zaprzestaniu wytwarzania miejskich "ogórków", choć podmiejską wersję 043 produkowano jeszcze do 1985 r. (już w śladowej ilości).
          Warto także dodać, że w większych miastach eksploatowano również przegubową wersję "ogórka" czyli Jelcza 021 (bywały też dłuższe przegubowe odmiany). Na bazie "ogórków" budowano we własnych warsztatach pojazdy pogotowia technicznego.
          Dziś wozy te są już tylko wspomnieniem, a jedyny ich materialny ślad stanowią wyłącznie egzemplarze kolekcjonerskie. Niestety obecnie odnalezienie egzemplarza nadającego się do odbudowy graniczy niemal z cudem. Nieco łatwiej jest odszukać wrak podmiejskiego Jelcza 043, choć także i te wozy powoli całkowicie odchodzą w zapomnienie. W całym kraju obecnie znajduje się ich jedynie kilkanaście w lepszym lub gorszym stanie wizualnym i technicznym. Jeśli chodzi o wersję miejską, zachowało się 5 autobusów w Warszawie, Krakowie, Lublinie, Wałbrzychu i Bydgoszczy. Wóz z Krakowa nie jest jednak oryginalnym Jelczem 272 MEX, a jedynie przebudową Jelcza 043. Również w Krakowie znajduje się jedyny zachowany egzemplarz przegubowego Jelcza 021.

Dane techniczne:

SilnikŠkoda 706 RT | SW 680/55 (na licencji Leyland)
Pojemność silnika11 780 ccm | 11 100 ccm
Moc silnika160 KM | 200 KM
Ilość miejsc83 (w 28 tym siedzących)
Układ drzwi0-2-2
Długość10810 mm
Szerokość2500 mm
Wysokość2980 mm
Wysokość podłogi885 mm

W komunikacji miejskiej Nowego Sącza

          W Nowym Sączu pierwsze Jelcze 272 MEX pojawiły się w wcześnie. Co ciekawe na początku były także oryginalne Skody. Nadawano im kolejne numery taborowe począwszy od #01 choć możliwe, że w pewnym momencie wozy przenumerowano. Część autobusów posiadała haki do ciągnięcia przyczepy pasażerskiej Jelcz P01. Takie zespoły kursowały na najbardziej obciażonych trasach - 21 do Piwnicznej Kosarzysk, 9 do Podegrodzia i 22 do Trzetrzewiny. Łącznie w WPK Nowy Sącz służyło ? "ogórków" - część z nich oddelegowana była do oddziału w Gorlicach oraz jedna sztuka do oddziału w Limanowej. Ich eksploatację zakończono w 1985r. (?). Najdłużej przetrwał #xx przerobiony na Pomoc Techniczną. Do około 2003-2005 pojedyncze wraki zapomnianych MEX-ów można było jeszcze spotkać w okolicznych miejscowościach.


Nr tab. Marka i typ Data produkcji Rok zakupu Rok kasacji Barwy fabryczne Uwagi
#xx Jelcz MEX 272 19xx 19xx 19xx -


Początkowe malowania pojazdów
schematy odpowiadają latom dostaw



Numery taborowe:
Jelcz 272 MEX
#xx


Dalsze lata eksploatacji pojazdów



Numery taborowe:
Jelcz 272 MEX
#xx począwszy od 19xx



Numery taborowe:
Jelcz 272 MEX z bagażnikiem na narty (używanym w sezonie na linii 21 do Kosarzysk)
#xx począwszy od 19xx


Na starej fotografii:



Zdjęcie ze zbiorów MPK
Autobus Skoda #33 - miejsce nieznane




Pocztówka: Krajowa Agencja Wydawnicza fot. W.Makarewicz
Autobus Jelcz 272 Mex na starosądeckim Rynku jedzie w kierunku Nowego Sącza




Pocztówka: ?
Autobus Jelcz 272 Mex na północnej pierzei nowosądeckiego Rynku




Pocztówka: Biuro Wydawnicze "Ruch" fot. T.Hermańczyk
Autobus Jelcz 272 Mex na północnej pierzei nowosądeckiego Rynku




Fotografia: Wojciech Turżański; udostępniona na Galerii LTEK
Autobus Jelcz 272 Mex #11 jedzie ulicą Jagiellońską




Fotografia: Wojciech Turżański; udostępniona na Galerii LTEK
Autobus Jelcz 272 Mex #2 wpada z ulicy Lwowskiej na Rynek 12.07.1978r.




Fotografia: Wojciech Turżański; udostępniona na Galerii LTEK
Autobus Jelcz 272 Mex jedzie północną pierzeią nowosądeckiego Rynku 12.07.1978r.




Fotografia: Krajowa Agencja Wydawnicza fot. J.Żak
Autobus Jelcz 272 Mex (prawdopodobnie numer boczny #30) jedzie południową pierzeią nowosądeckiego Rynku (w tle widoczny Autosan H9-35 stojący na ówczesnym przystanku przy ulicy Skargi), koniec lat 70'tych




Zdjęcie ze zbiorów MPK
Autobus Jelcz 272 Mex - naprawa silnika