23 393 Wiadomości w 5 763 wątkach, - wysłana przez 105 użytkowników - Najnowszy użytkownik: michal_sekula_

SAN H100A


Historia modelu i dane techniczne

          Konstruktorzy z Sanockiej Fabryki Autobusów cały czas starali się czuwać nad rozwojem swojej pierwszej i sztandarowej marki SAN. Stąd ciągłe jej modyfikacje i produkcja nowych modeli, których projekty uwzględniały sugestie przekazane przez użytkowników pojazdów celem usuwania pojawiających się w trakcie eksploatacji wad i jak najlepszego dostosowania konstrukcji do potrzeb. Profesjonalne jak na owe czasy podejście do produkcji autobusów potwierdzały także długotrwałe i dość wnikliwe testy, jakie przechodziły kolejne prototypy.
          Niestety, nowatorskie wówczas pomysły w postaci przede wszystkim samonośnej konstrukcji nadwozia, skończyły się w 1967 r. Może nie tyle skończyły się pomysły, co rosnące pilne zapotrzebowanie na nowe autobusy wymusiło stworzenie konstrukcji niekoniecznie trwalszej, wygodniejszej i bardziej estetycznej, ale przede wszystkim łatwiejszej w produkcji i obsłudze. W ten sposób w 1967 r. na polskich drogach pojawił się SAN H-100B, tym razem zbudowany na podwoziu ramowym pochodzącym z samochodu ciężarowego Star 25. Był to konstrukcyjny krok wstecz, który praktycznie uniemożliwił dalszy rozwój marki SAN. Dość powiedzieć, że konstrukcja nadwozia oparta na tzw. ceownikach wzorowana była na jednym z modeli autobusu Magirus, zaprezentowanym w 1919 r.
          Aby zunifikować nowy model z wytwarzanymi już innymi pojazdami, obok wspomnianego podwozia wykorzystano także elementy pochodzące z ciężarowego Stara 28 (układ napędowy), również ciężarowego Stara 25 (elementy oświetlenia pojazdu) oraz osobowej Warszawy (tablica rozdzielcza, elementy oświetlenia). Używano także wytwarzanych na potrzeby poprzednich modeli SAN-a blach osłonowych wewnętrznego poszycia ścian bocznych. W ten sposób łatwiej było zapewnić odpowiednio duże i szybkie dostawy części i podzespołów do wytwarzania SAN-a H-100, zwiększając tym samym możliwości produkcyjne.
          W modelu tym zastosowano silniki S47 (benzynowy) oraz S-530 (popularniejszy silnik dieslowski). Należy dodać, że pojazdy wyposażane w silnik benzynowy były dodatkowo oznaczane symbolem 1. A zatem lokalna wersja takiego SAN-a nosiła symbol H-100A.1, zaś wersja miejska H-100B.1. Do tego stosowano 5-biegową skrzynię biegów. Zmodernizowano sprzęgło, zawieszenie, układ kierowniczy oraz układ hamulcowy. Ogrzewanie pojazdu zapewniał olejowy system Sirocco. Komfort podróży zapewniał nowy typ foteli produkowanych w Jelczu. Pojawiły się także osobne drzwi wejściowe dla kierowcy, umieszczone w ścianie bocznej z lewej strony.
          SAN H-100, jak zostało wspomniane, już w momencie skierowania do seryjnej produkcji był konstrukcją przestarzałą. Wóz nie był też fabrycznie zbyt dobrze zabezpieczony przed korozją, co znacznie skracało jego żywotność. Przegrywał konkurencję z bardziej pojemnymi i lepiej wykonanymi Jelczami 043 oraz pojawiającymi się coraz to nowszymi modelami z bloku wschodniego - jak Sanosy i TAMy, stąd też w 1974 r. zjechał z taśmy ostatni SAN H-100 w wersji lokalnej. Tym samym zakończyła się historia tej serii, która choć obecnie nieco zapomniana, to jednak zapisała bardzo ważną, pionierską kartę w historii polskich konstrukcji autobusowych. Autobus ten ze względu na ramę był konstrukcyjnie wytrzymalszy i trwalszy od poprzednich modeli i umożliwił rozwój komunikacji podmiejskiej. Łącznie wyprodukowano ponad 23 tys. sztuk SAN-a H-100. Sama fabryka w Sanoku miała już jednak gotowy plan na przyszłość w postaci Autosana H9, który jak się później okazało, zdominował tabor PKS-u na najbliższe ponad dwadzieścia lat.
          Jeszcze w latach 80-tych wiele egzemplarzy było używanych przez prywatnych włascicieli oraz gminy np. do przewozów szkolnych. Dziś po SAN-ie H-100 pozostało wspomnienie i kilka egzemplarzy - większość w trakcie remontu. W Szczecinie, Otrębusach i Bydgoszczy wygląd z czasów świetności przywracany jest pojazdom w wersji lokalnej, w Warszawie zaś czeka wóz w wersji miejskiej, który dawniej pełnił służbę liniową w Kaliszu. Miłośnicy z Warszawy posiadają także odrestaurowany i jeżdżący egzemplarz SAN-a H-100A.1.

Dane techniczne:

SilnikZS S-530 A1 A (silnik typu Diesel) | ZI S-474 (silnik benzynowy)
Pojemność silnika6 231 ccm | 4 678 ccm
Moc silnika105 KM
Ilość miejsc34 siedzące
Układ drzwi0-1-1
Długość8700 mm
Szerokość2500 mm
Wysokość3050 mm
Wysokość podłogi800 mm
Dodatkowe wyposażenie-

W PKS Nowy Sącz

          W sądeckim PKSie autobusy te stanowiły podstawę w komunikacji lokalnej. Stosunkowo mała moc utrudniała eksploatację pojazdu w warunkach górzystych. Pojazdy wycofano na początku lat 80tych XX wieku.


Nr tab. Marka i typ Data produkcji Rok zakupu Rok kasacji Barwy fabryczne Uwagi
#xx San H100B 19xx 19xx - -
#xx San H100B 19xx 19xx - -


Początkowe malowania pojazdów
schematy odpowiadają latom dostaw



Numery taborowe:
#xx



Numery taborowe:
#xx


Na starej fotografii:


San H100-A przejeżdża Limanowskiego koło Hotelu Orbis