Wstecz | Powrót do spisu Strona główna | Forum | Galeria

Autosan H9-35 "Psiukacz"


Historia modelu i dane techniczne

          Kiedy do produkcji wchodził SAN H-100, konstruktorzy z fabryki w Sanoku już pracowali nad jego następcą. Powstały prototypy autobusów Sanos A9 oraz Sanok 09, a następnie w 1969 r. pierwszy projekt Autosana. Dalsze prace zdecydowano się kontynuować właśnie pod tą ostatnią nazwą. Powstały zatem Autosany oznaczone symbolami H12, H11 i wreszcie H9, który w latach 1970-1973 wyprodukowano w czterech seriach protypowo-informacyjnych w wersjach międzymiastowej i turystycznej.
          Pierwszy Autosan H9 w wersji miejskiej, oznaczony jako H9-33 zjechał z taśmy produkcyjnej w 1975 r. Równocześnie rozpoczęto produkcję modelu H9-35. Wersje te różniły się między sobą silnikiem - w pierwszej montowano silnik produkcji Stara S359, a w drugiej zaś produkowany przez andrychowską Andorię 6c107 (na licencji brytyjskiego Leylanda). W obu montowano identyczną 5-biegową manualną skrzynię biegów S5-45. Niestety znów nie udało się powrócić do samonośnej konstrukcji nadwozia. Autosan H9 zbudowany był na podłużnicowej ramie podwozia współpracującej z samonośnym nadwoziem. Wyposażono go w dwie pary dwuskrzydłowych drzwi w przedniej (przed przednią osią) i tylnej (za tylną osią) części pojazdu. Podobnie jak w ostatnich SAN-ach, na ścianie czołowej umieszczono ekspozytor tablicy kierunkowej. Pojemność Autosana H9-35 nie była zbyt duża. Autobus mógł przewieźć 70 pasażerów, w tym 24 na miejscach siedzących. Dlatego też wozy te eksploatowano głównie w mniejszych miastach.
          Główne założenia konstrukcyjne przez ponad dwadzieścia lat produkcji Autosana H9 praktycznie nie zmieniały się. Stąd już na początku lat 90. był to model przestarzały, wciąż jednak znajdujący odbiorców głównie z uwagi na przystępną cenę. Przedsiębiorstwa komunikacyjne, które od lat eksploatowały te pojazdy, były poza tym bardzo dobrze przygotowane do sprawnej ich obsługi. Autosan zresztą, podobnie jak Jelcz, próbował w 1999 r. podbić rynek związany z planami zapewnienia dzieciom transportu do szkół zgodnie z założeniami ówczesnej reformy systemu edukacji. W ofercie firmy zatem pojawił się zbudowany na bazie Autosana H9-35 model Kleks dostosowany do wymogów stawianych przez potencjalnych odbiorców. Jak wiadomo pomysł ten udało się zrealizować jedynie w bardzo wąskim zakresie, dlatego też w 2000 r. zapadła decyzja o zakończeniu produkcji miejskiej Autosana H9-35. Dla uzupełnienia należy wspomnieć, że model H9-33 z nieco mocniejszym silnikiem wycofany z produkcji już w 1980 r. Łącznie powstało ok. 8,7 tys. egzemplarzy Autosana H9-33 i H9-35.
          W 1981 r. zaprezentowano prototyp Autosana H10, który miał być następcą coraz szybciej starzejących się Autosanów H9. Jak to jednak zwykle wówczas bywało, od razu pojawiły się różne trudności produkcyjne. W rezultacie obie serie jeszcze przez wiele lat były produkowane równocześnie. W wersji podmiejskiej zresztą wyprodukowano wówczas jedynie kilkanaście prototypowych egzemplarzy Autosana H10-11 oraz trzy Autosany H10-30 (jeden z nich do niedawna jeździł po Krynicy u prywatnego przewoźnika). Jednak H10 poza paroma przypadkami nigdy nie zagościł w komunikacji miejskiej.
          Wśród ciekawostek dotyczących tej niewątpliwie legendarnej serii wozów należy także wspomnieć o produkcji autobusów specjalnych na bazie Autosana H9. Na przełomie lat 70. i 80. w sanockiej fabryce powstały między innymi: sklep, autobus konferencyjny, kinobus, laboratorium analityczne, rentgen, punkt poboru krwi, autobus dla Poczty Polskiej.
          Po polskich drogach do dziś jeździ ok. 270 Autosanów H9-35, obsługujących komunikację miejską. Są one stopniowo wycofywane z eksploatacji i zastępowane nowymi autobusami innych producentów. Znacznie więcej jest Autosanów H9-21, które wciąż stanowią spory odsetek taboru przedsiębiorstw PKS i jeszcze zapewne przez jakiś czas będą pozostawać w służbie. Część z nich w ostatnich latach przeszła wspomniane fabryczne remonty.

Dane techniczne:

Silniktyp S359 (wersja H9-33) | Andoria 6c107 (wersja H9-35)
Pojemność silnika6 540 ccm
Moc silnika150 KM | 138 KM
Ilość miejsc70 (w tym 24 siedzące)
Układ drzwi2-0-2
Długość9310 mm
Szerokość2500 mm
Wysokość3150 mm
Wysokość podłogi945 cm

W komunikacji miejskiej Nowego Sącza

          W Nowym Sączu Autosany H9-35 pojawiły się tuż po rozpoczęciu produkcji seryjnej, a więc w 1975 r. Ostatni tego typu autobus przybył do naszego miasta w 1982 r. Łącznie pojawiło się tutaj około 30-40 Autosanów z serii H9-35. Wycofano je z eksploatacji w 1986 r.Fotografie Autosana H9-35 zachowały się m.in. na wydawanych w latach 70. i 80. widokówkach przedstawiających Nowy Sącz.
          W 2011 roku GSMK pozyskało Autosana H9-35 z MKS Krosno. Pojazd po odrestaurowaniu będzie pokazywał się na sądeckich ulicach przypominając historię tych autobusów w naszej komunikacji miejskiej. Remont pojazdu rozpocznie się w 2012r., po remoncie autobus ostrzyma numer #94. Aby przejść do podstrony o tym egzemplarzu kliknij.
Spis nie jest jeszcze pełny - brakuje numerów wozów z początku eksploatacji.


Nr tab. Marka i typ Data produkcji Rok zakupu Rok kasacji Barwy fabryczne Uwagi
#78 Autosan H9-35 ? 1977 1990 -> pogotowie liniowe
#87 Autosan H9-35 1977 1977 ? oddział Limanowa
#92 Autosan H9-35 1978 1978 1984 S -
#94 Autosan H9-35 1978 1978 ? Zabytkowy, w GSMK od 2011
#95 Autosan H9-35 1978 1978 1984 S oddział Gorlice
#96 Autosan H9-35 1978 1978 1984 oddział Gorlice
#97 Autosan H9-35 1978 1978 1984 oddział Gorlice
#98 Autosan H9-35 1978 1978 1984 oddział Limanowa
#99 Autosan H9-35 1978 1978 1984 oddział Limanowa
#100 Autosan H9-35 1979 1979 1987 oddział Limanowa
#101 Autosan H9-35 1979 1979 ? oddział Limanowa
#102 Autosan H9-35 1979 1979 1986 oddział Limanowa
#103 Autosan H9-35 1979 1979 1985 oddział Limanowa
#104 Autosan H9-35 1979 1979 1985 -
#105 Autosan H9-35 1979 1979 1985 -
#106 Autosan H9-35 1979 1979 1986 oddział Gorlice
#107 Autosan H9-35 1979 1979 1985 oddział Gorlice
#108 Autosan H9-35 1979 1979 1985 oddział Gorlice
#109 Autosan H9-35 1979 1979 1985 oddział Gorlice
#110 Autosan H9-35 1979 1979 1985 oddział Gorlice
#111 Autosan H9-35 1979 1979 1986 oddział Gorlice
#115 Autosan H9-35 1979 1979 1985 -> pogotowie liniowe
#116 Autosan H9-35 1980 1980 1987 oddział Gorlice
#117 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Limanowa
#118 Autosan H9-35 1980 1980 ? -
#119 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#120 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#121 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#122 Autosan H9-35 1980 1980 1984 S oddział Limanowa
#123 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Limanowa
#124 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Limanowa
#125 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Limanowa
#126 Autosan H9-35 1980 1980 1986 S oddział Limanowa
#127 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Limanowa
#128 Autosan H9-35 1980 1980 1985 oddział Gorlice
#129 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#130 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#131 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#132 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#133 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#134 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#135 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#136 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#137 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#138 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#139 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#140 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#141 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#142 Autosan H9-35 1980 1980 1986 oddział Gorlice
#143 Autosan H9-35 1980 1980 1985 -
#144 Autosan H9-35 1981 1981 1987 S oddział Gorlice
#145 Autosan H9-35 1981 1981 1987 S oddział Gorlice
#146 Autosan H9-35 1981 1981 1991 S -> pogotowie liniowe
#147 Autosan H9-35 1982 1982 1987 S oddział Gorlice
#148 Autosan H9-35 1982 1982 1987 oddział Limanowa
#149 Autosan H9-35 1982 1982 1987 oddział Limanowa
#150 Autosan H9-35 1982 1982 1987 oddział Limanowa
#151 Autosan H9-35 1982 1982 1987 oddział Limanowa
#152 Autosan H9-35 1982 1982 1987 oddział Limanowa
#153 Autosan H9-35 1982 1982 1988 S oddział Gorlice
#154 Autosan H9-35 1982 1982 1989 S oddział Gorlice
#155 Autosan H9-35 1982 1982 1988 S oddział Gorlice
#156 Autosan H9-35 1982 1982 1990 Gorlice oddział Gorlice
#157 Autosan H9-35 1982 1982 1988 S oddział Gorlice
#158 Autosan H9-35 1982 1982 1986 -
#159 Autosan H9-35 1983 1983 1989 oddział Gorlice
#160 Autosan H9-35 1983 1983 1989 oddział Gorlice
#161 Autosan H9-35 1983 1983 1989 oddział Limanowa
#163 Autosan H9-35 1984 1984 1991 Gorlice oddział Limanowa
#164 Autosan H9-35 1984 1984 1991 Gorlice oddział Limanowa
#165 Autosan H9-35 1984 1984 ? oddział Limanowa
#166 Autosan H9-35 1984 1984 1991 S oddział Gorlice
#167 Autosan H9-35 1984 1984 1991 Gorlice oddział Gorlice
#168 Autosan H9-35 1984 1984 1991 Gorlice oddział Gorlice
#169 Autosan H9-35 1984 1984 1991 Gorlice oddział Gorlice
#170 Autosan H9-35 1984 1984 1991 Gorlice oddział Gorlice
#171 Autosan H9-35 1984 1984 1991 Gorlice oddział Gorlice
#172 Autosan H9-35 1985 1985 1991 Gorlice oddział Gorlice
#173 Autosan H9-35 1985 1985 1991 Gorlice oddział Gorlice
#174 Autosan H9-35 1985 1985 1991 Gorlice oddział Gorlice
#175 Autosan H9-35 1985 1985 1991 Limanowa oddział Limanowa
#176 Autosan H9-35 1985 1985 1991 Limanowa oddział Limanowa
#177 Autosan H9-35 1985 1985 1991 Limanowa oddział Limanowa
#178 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Limanowa oddział Limanowa
#179 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Limanowa oddział Limanowa
#180 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#181 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#182 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#183 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#184 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#185 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#186 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#187 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#188 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#189 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#190 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#191 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#192 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#193 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#194 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#195 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Gorlice oddział Gorlice
#196 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Limanowa oddział Limanowa
#197 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Limanowa oddział Limanowa
#198 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Limanowa oddział Limanowa
#199 Autosan H9-35 1986 1986 1991 Limanowa oddział Limanowa


Początkowe malowania pojazdów
schematy odpowiadają latom dostaw



Numery taborowe:
Autosan H9-35
#xx



Numery taborowe:
Autosan H9-35
#xx



Numery taborowe:
Autosan H9-35
#xx (malowanie oddziału Limanowa)


Na starej fotografii:



Pocztówka: Krajowa Agencja Wydawnicza fot. W.Makarewicz
Autobus Autosan H9-35 #93 wyjeżdża z nowosądeckiego Rynku




Zdjęcie ze zbiorów MPK
Autobus Autosan H9-35 #88 na terenie wówczas nowej zajezdni przy ulicy Wyspiańskiego, w tle inna sztuka z tzw. "kominiarką"




Zdjęcie ze zbiorów MPK
Autobus Autosan H9-35 #65 na terenie zajezdni Wyspiańskiego (ten egzemplarz prawdopodobnie należał do oddziału Gorlice)




Zdjęcie ze zbiorów MPK
Autobus Autosan H9-35 #61 po pożarze




Zdjęcie ze zbiorów MPK
Autobus Autosan H9-35 pozbawiony silnika, kół i niektórych okien na terenie zajezdni przy ul.Wyspiańskiego




Fotografia: Wojciech Turżański; udostępniona na Galerii LTEK
Autobus Autosan H9-35 #52 skręca z ulicy Szwedzkiej w ulicę Wąsowiczów 12.07.1978r.




Fotografia: Wojciech Turżański; udostępniona na Galerii LTEK
Autobus Autosan H9-35 #73 skręca z Dunajewskiego w ulicę Szwedzką 12.07.1978r.




Fotografia: Wojciech Turżański; udostępniona na Galerii LTEK
Autobus Autosan H9-35 #77 skręca z Dunajewskiego w ulicę Szwedzką 12.07.1978r.




Fotografia: Wojciech Turżański; udostępniona na Galerii LTEK
Autobus Autosan H9-35 #83 na nowosądeckim Rynek (pierzeja wschodnia) 12.07.1978r.




Copyright by GSMK
Wszelkie prawa zastrzeżone.
Designed by Sliffka